XIII edycja Międzynarodowego Festiwalu Filmów Dokumentalnych HumanDOC na Mazurach
Giżycko / 17:00
Najpierw powstał zamek biskupów warmińskich, później pojawiła się osada. Miasto doświadczyło chyba wszystkich tragicznych wydarzeń – pożarów, zniszczeń wojennych, skutków straszliwych epidemii. Mimo tych wszystkich wydarzeń Biskupiec nadal „żył” i ciągle ciągnął do Polski.
Biskupiec na Mazurach to piękne, urokliwe miasteczko do którego warto zajrzeć podczas pobytu w tym regionie.
Miasto powstało na bazie osady przy strażnicy biskupów warmińskich. Biskupi zamek graniczny Bischofsburg został wybudowany ok. 1374. Pierwotnie był budowlą drewniano-ziemną, a później murowaną. Pierwsza wzmianka w zachowanych dokumentach o zamku w Biskupcu pochodzi z roku 1389. Zamek w Biskupcu uległ całkowitemu zniszczeniu w czasie wojny trzynastoletniej.
Prawa miejskie dla Biskupca nadał biskup Henryk Sorbom 17 października 1395. Miasto otoczone było murem obronnym i posiadało dwie bramy miejskie: Szczycieńską i Reszelską.
Biskupiec nawiedzały często klęski – pożary i zniszczenia wojenne (m.in. w czasie wojny głodowej w 1414 r. miasto znacznie zniszczono podczas przemarszu wojsk polsko-litewskich, podczas walk w latach 1455–1463 zniszczeniu uległ zamek i wiele budynków mieszkalnych, w latach wojny polsko-krzyżackiej (1519–1521), a w 1659 r. spalili je Brandenburczycy). Na początku XVIII wieku grasowała tu epidemia dżumy. W czasie wojny siedmioletniej w Biskupcu przebywali żołdacy pruscy i rosyjscy.
Biskupiec przed reformacją był siedzibą jednego z czternastu archiprezbiteratów (dekanatów) w diecezji warmińskiej. W 1454 Biskupiec dołączył do Związku Pruskiego, na prośbę którego król Kazimierz IV Jagiellończyk ogłosił wcielenie regionu wraz z miastem do Korony Polskiej. Przynależność miasta i Warmii do Polski potwierdzono w 1466 w pokoju toruńskim kończącym wojnę trzynastoletnią. W wyniku I rozbioru Polski w 1772 miasto zagarnęły Prusy.
Według sprawozdania biskupieckiego proboszcza z 1797 r. z 200 dzieci uczęszczających na naukę religii, tylko 20 uczyło się języka niemieckiego. Nowe nadzieje rozpaliła w mieszkańcach epoka napoleońska. W roku 1807 a następnie w 1812 (maju i czerwcu) w mieście stacjonowały wojska francuskie zmierzające w stronę Moskwy. Pobyt żołdaków wiązał się z dużymi stratami, jakie miasto poniosło w wyniku kontrybucji. Po klęsce Napoleona na krótko zajęli miasto Rosjanie. W 1862 miasto zostało siedzibą powiatu.
W 1882 r. w odpowiedzi na akcję germanizacyjną władz pruskich utworzono w mieście bibliotekę polską Towarzystwa Czytelni Ludowych. Według raportu rejencji królewieckiej z 1897 r. w powiecie reszelskim (biskupieckim), jak i w całej południowej Warmii i części Mazur, 75% dzieci porozumiewało się po polsku.
Wynik plebiscytu na Warmii i Mazurach w 1920 r. okazał się niekorzystny dla Polski, w tym samym roku miał miejsce brutalny napad miejscowych Niemców na polską trupę teatralną. W okresie międzywojennym działały w Biskupcu liczne organizacje polskie.
Pod koniec XIX w. Biskupiec uzyskał połączenie kolejowe z Czerwonką, Mrągowem i Szczytnem. W latach 1862–1975 był siedzibą powiatu reszelskiego. Uprzemysłowienie miasta nastąpiło w drugiej połowie XIX wieku – w 1885 uruchomiono browar i inne zakłady przemysłowe. W 1899 r. powstał garnizon, a w 1910 r. otwarto w mieście elektrownię.
W czasie ostatniej wojny Niemcy utworzyli w Biskupcu obozy dla jeńców wojennych (Polaków, Francuzów i Rosjan). Jeden z nich znajdował się w pobliżu jeziora Kraksy.
Gdy w 1945 r. miasto ponownie znalazło się w granicach Polski, zniszczenia zabudowy sięgały 50 procent, niektórych budynków nigdy nie odbudowano. W 1946 urzędowo zatwierdzono obecną nazwę.
W czasach Polski Ludowej w mieście pracował duży tartak, fabryka mebli, zakłady graficzne oraz mleczarnia.
Serce Biskupca stanowi unikalny układ przestrzenny starego miasta z rynkiem i siedmioma uliczkami rozchodzącymi się pod kątem prostym w kierunku czterech stron świata. Położone przy uliczkach mieszczańskie kamieniczki z pierwszej połowy XIX w. oraz z przełomu XIX i XX w. przypominają o dawnej świetności zabudowy.
Ratusz. Usytuowany jest w obrębie centrum miasta, przy ul. Pionierów; powstał w 1895 roku. Taka lokalizacja jest charakterystyczna dla XIV-wiecznej zabudowy. Niegdyś miejsce reprezentacyjne, siedziba władz, dzisiaj mieści się w nim m.in. bank. Wzrok każdego turysty przyciąga herb widniejący na budynku, będący częstym motywem widokówek i obrazów.
W ostatnim czasie rewitalizacji poddano centrum miasta, gdzie jeszcze przed wojną stały kamienice. Na środku odnowionego rynku znajduje się również charakterystyczny pomnik. Został wzniesiony ku czci poległych w walce o polskość tych ziem oraz za powrót Warmii i Mazur do Macierzy.
Kościół pod wezwaniem Jana Chrzciciela z pewnością zainteresuje miłośników architektury sakralnej. Jest to jeden z najstarszych i najbardziej charakterystycznych zabytków Biskupca. Istniał już w czasie uzyskania przez Biskupiec praw miejskich w 1395 r. Na przełomie wieków, w wyniku wojen toczących się na tym terenie, był wielokrotnie niszczony i odbudowywany.
Do obecnego kształtu został powiększony w XVIII wieku: przedłużono prezbiterium i dodano ołtarze boczne, a w XIX wieku dobudowano dwie boczne nawy z kaplicami i poszerzono chór. Pierwotny wygląd różni się od aktualnego: wcześniejsza wieża była drewniana, a sam kościół był wielkości obecnej nawy środkowej. Z gotyckiego stylu budowli pozostały tylko fragmenty wieży i murów. Obecnie otwarto w niej punkt widokowy.
Turyści mogą wchodzić na wieżę, w której utworzono wystawę poświęconą Biskupcowi i punkt widokowy na miasto i jego okolice. W gablotach i witrynach umieszczone są tu eksponaty, dzięki którym można dowiedzieć się jak zmieniało się miasto i okolice, jak rozwijało się rzemiosło, jakimi przedmiotami posługiwano się kiedyś.
Warto zajrzeć do Domu Pracy Twórczej „Sorboma” znajdującego się na Placu Wolności tuż przy kościele św. Jana Chrzciciela. Mieści się w niej największa w Polsce kolekcja aparatów fotograficznych. Zobaczyć to można ponad 1400 modeli aparatów, a liczba ta nieustannie się powiększa.
Z kolei nad „Sorbomą” od listopada 2014 r. funkcjonuje Galeria Ziemi Biskupieckiej. Celem jej utworzenia było zgromadzenie w jednym miejscu eksponatów, fotografii i przedmiotów obrazujących zmiany, jakie zaszły na przestrzeni dziesięcioleci w Biskupcu i jego okolicach.
Można w niej obejrzeć fotografie, przedmioty codziennego użytku, znaleziska archeologiczne, gazety, przedmioty związane z browarnictwem i inne ciekawe eksponaty.
Drugi z kościołów znajdujących się w Biskupcu jest nieznacznie oddalony od centrum miasta. Położony jest przy ul. Warszawskiej. Dawniej ewangelicko-augsburski, obecnie katolicki kościół pw. bł. Karoliny Kózkówny i sanktuarium Matki Boskiej Fatimskiej.
Lokalizacja kościoła sięga roku 1831, kiedy to gmina ewangelicka uzyskała w tym miejscu plac pod budowę. Kościół, jeden z dwóch wzniesionych wówczas w Prusach Wschodnich, ufundował król Fryderyk Wilhelm IV. Wybudowano go w formie neoromańskiej bazyliki emporowej w latach 1842–1848.
W dokumencie lokacyjnym Biskupca istniał zapis uprawniający posiadaczy parcel miejskich do warzenia i wyszynku piwa. Ciekawostką jest, że dawniej warzenie piwa stanowiło przywilej, nie było zawodem. W czasach rozkwitu browarnictwa (pierwsza połowa XIX w.) w mieście były trzy duże browary (jeden miejski i prywatne).
Powstanie obecnego browaru datuje się na lata 1882–1885. Rozkwit nastąpił w 1885 r., kiedy browar zakupiła rodzina Daum, będąca potentatem w branży piwowarskiej w regionie i właścicielem browarów w Olsztynie i Szczytnie. W 1910 r. w browarze rozlewano także wodę mineralną i lemoniadę. Browar pozostał w rękach rodziny Daum do 1945 r.
Mijając browar i kierując się w stronę ul. Wojska Polskiego napotkamy stojącą przy ulicy kapliczkę w stylu neogotyckim. Zbudowana jest tradycyjnie z czerwonej cegły, ze spadzistym daszkiem i z niszą przewidzianą na figurkę świętego.
Podobną kapliczkę napotkamy także przy al. Niepodległości. Historia tej kapliczki związana jest z zarazą dziesiątkującą miasto w pierwszej połowie XVIII w. Po jej ustaniu wystawiono trzy kapliczki dziękczynne wzdłuż dawnego traktu reszelskiego (dzisiejsza ul. Dworcowa).
W innej części Biskupca, na skrzyżowaniu ulic Niepodległości z Armii Krajowej, stoi zabytkowy budynek dawnego Starostwa; dziś siedziba władz miejskich. Powstał w 1908 r. Do 1945 r. na skwerze przed dawnym starostwem stał pomnik, wzniesiony w 1912 r. ku czci poległych w wojnie 1870 r. Na wysokim granitowym cokole stała wykonana z brązu postać wojownika.
Nieodzownym elementem krajobrazu większych miejscowości są wieże ciśnień. Opisywane są one dość często, ze względu na swój charakter i niepowtarzalność. Projektowane były indywidualnie ze względu na różne ukształtowanie terenu.
Nad Biskupcem wznosi się neogotycka, murowana wieża ciśnień z 1912–1913 r. o pojemności 250 m³ i wysokości 39 m. Możemy ją zauważyć jak góruje nad północną częścią Biskupca zatopiona wśród drzew.
Koszary wojskowe powstały w latach 1898–1899 w miejscu wykarczowanego lasu, pomiędzy ul. Wojewódzką, al. Broni i ul. Wojska Polskiego. Zbudowano wówczas kompleks koszarowy wraz z domami mieszkalnymi dla kadry oficerskiej.
W ten sposób Biskupiec stał się miastem garnizonowym. Po I Wojnie Światowej na krótko garnizon zlikwidowano, przeznaczając go na zakwaterowanie 120 rodzin, jednak w 1934 r. wojsko na powrót przejęło koszary.
• Stara Kaflarnia z roku 1865 (ul. Wojska Polskiego) – obiekt z czerwonej cegły z zachowanym do dziś oryginalnym niemieckim napisem.
• Stara Apteka, powstała w 1859 r., o czym informuje kamień węgielny (Pl. Wolności). Zachwyca styl budowli i górujące nad miastem twarze, stanowiące element dekoracyjny.
• Dawny szpital wybudowany w 1887 r. jako własność klasztorna, obecnie szkoła (ul. Armii Krajowej). Prowadziło go Konsorcjum Sióstr Zakonnych pod wezwaniem św. Katarzyny. Przetrwał w niezmienionym kształcie aż do 1946 roku.
• Secesyjna willa z 1906 r. mieszcząca się na ul. Adama Mickiewicza 12.
• Secesyjna kamienica o bogatym wystroju (łuki odcinkowe) przy al. Niepodległości 3, obecnie mieści się tam Miejska Biblioteka Publiczna oraz Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej.
• Dawny spichlerz przy ul. Grunwaldzkiej budynek niegdyś przeznaczony do przechowywania materiałów sypkich, głównie zbóż. Pochodzi on 1925 r., charakteryzuje się zwartą, wpisaną w plan kwadratu bryłą. Wybudowany został z cegły ceramicznej, konstrukcja stropów drewniana. Dach budynku jest dwuspadowy. Przy obu ścianach frontowych znajdują się rampy rozładunkowo – załadunkowe. Wewnątrz trzykondygnacyjnego budynku mieści się winda towarowo – osobowa o nośności do 500 kg. Obecnie budynek przeznaczony pod wynajem, zarówno magazyny jak i pomieszczenia biurowe.
• Budynek dworca – oddany do użytkowania 1 września 1898 r, gdy do Biskupca dotarła linia kolejowa łącząca go z Czerwonką. Rozbudowany w 1908 r., a do 1909 r. miasto otrzymało połączenie kolejowe z Mrągowem i Szczytnem. W najbliższym czasie planowana jest modernizacja budynku.
Zdjęcia pochodzą z serwisu fotopolska.eu
Serwis mazury24.eu nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy i opinii. Prosimy o zamieszczanie komentarzy dotyczących danej tematyki dyskusji. Wpisy niezwiązane z tematem, wulgarne, obraźliwe, naruszające prawo będą usuwane.