XIII edycja Międzynarodowego Festiwalu Filmów Dokumentalnych HumanDOC na Mazurach
Giżycko / 17:00
Wielbark, miasto zlokalizowane na tzw. Mazurach południowych. Miejscowość o bardzo ciekawej historii, choć często uważana była za najmniejsze, mazurskie miasto. Prawa miejskie Wielbark stracił po II wojnie światowej jednak całkiem niedawno je odzyskał. Poznajcie historię najmniejszego, mazurskiego miasteczka.
Wielbark uzyskał lokację miejską w 1723 roku, ale utracił ją w 1946 roku. Status miasta ponownie został nadany 1 stycznia 2019 r.
W czasach przedkrzyżackich tereny te należały do plemienia pruskich Sasinów. W latach 1317–1324 Krzyżacy zbudowali na obszarze przyszłego Wielbarka strażnicę graniczną tzw. Wildhaus. Zwano ją początkowo Wildenberg.
W pobliżu zamku istniała na prawym brzegu Omulwi osada zwana Bartniki. Zamieszkiwali ją bartnicy i hutnicy. Kolejna osada rozwijała się na półwyspie tworzonym przez rzeki Omulew i Sawica. W źródłach informacja na temat tego osiedla, w którym zakładano karczmy (stąd nazwa Wieś Kaczmarska) pojawiła się w roku 1397.
Około 1380 roku powstało blisko zamku kolejne osiedle, gdzie przetapiano rudę darniową. Od niej właśnie osada wzięła swą nazwę – Rudy. Wielbark rozwinął się zatem z początkowo odrębnych osad: Ostrówka (obszar zajmowany przez zamek), Bartników, Wsi Kaczmarskiej oraz Rudy.
W 1637 roku Wielbark zamieszkiwała imponująca liczba 11 karczmarzy o polskich nazwiskach: Miech, Sójka, Mazurek, Kuchta, Kaczmarczyk, Pakuła, Sęder, Sikora, Patola, Lejko, Zabiegaj. W 1656 r. miasto padło ofiarą najazdu tatarskiego, który spustoszył miejscowość.
To za sprawą Fryderyka Wilhelma I Wielbark z osady targowej wyrósł do statusu miasta.
Stało się to 21 lipca 1723 roku. Wówczas Wielbark otrzymał prawa miejskie. W 1745 roku do miasta przyłączono gminę Bartniki, zwaną odtąd „Warszawskim Przedmieściem”.
W XVIII wieku nadal rozwijało się sukiennictwo, którego wyroby wysyłano do Warszawy i Królewca.
W okresie wojen napoleońskich miasto dotkliwie odczuło obecność żołnierzy, którzy na własną rękę rozwiązywali problem aprowizacji wojska, pustosząc domostwa i zapasy żywnościowe.
Przez miasto przetoczyła się 70–tysięczna armia Napoleona, a sam cesarz w dniach 21.01–02.02.1807 r. kwaterował w Wielbarku. W 1812 roku, kiedy nastąpił przemarsz wojsk do Rosji, w mieście przez 6 tygodni stacjonował cały korpus bawarski. Rok później kwaterował tu car Aleksander I.
W latach 30. XIX wieku miasto padło ofiarą epidemii cholery, która zabiła 16 osób. Powrót choroby w 1852 roku doprowadził do śmierci 50 osób. Kilkakrotne pożary, klęska nieurodzaju w latach 1834-1838 i bezpośrednio z nią związany wzrost cen wystawił na próbę siłę gospodarczą miasta i samych jego mieszkańców.
W roku 1818 rozpoczęto budowę nowego osiedla tzw. Szczycieńskiego Przedmieścia. W latach 1825–1827 zbudowano nowy kościół w stylu romańskim. W 1861 roku do miasta przyłączono obszary dworskie: Folwark Dominalny i Młyn Wielbarski. W okresie 1860-1862 zbudowano szosę Szczytno - Wielbark.
W czasie powstania styczniowego (1863–1864) przez Wielbark przerzucano broń dla powstańców, a część mieszkańców ukrywała wielu z nich.
Do wybuchu I wojny światowej targi wielbarskie uznawane były za jedne z największych w regionie, a ich popularność potwierdzają wzniesione trzy hotele i liczne gospody z zajazdami.
W 1898 roku podjęto decyzję o budowie ratusza, a dwa lata później miasto otrzymało połączenie kolejowe ze Szczytnem i Nidzicą.
W czasie I wojny światowej Wielbark dwukrotnie zajmowały wojska rosyjskie. Następnie miasto pełniło ważną rolę punktu zaopatrzeniowego dla wojsk niemieckich na froncie wschodnim.
Po klęsce rosyjskiej Armii Narew w bitwie pod Tannenbergiem (26–30 sierpnia 1914) niedaleko leśniczówki Karolinka (Karolinenhof) pod Wielbarkiem samobójstwo popełnił jej dowódca generał Aleksander Samsonow.
W tym miejscu znajduje się pomnik upamiętniający śmierć generała, nie mogącego pogodzić się z dramatyczną klęską rosyjskiej armii.
We wrześniu 1939 roku węzeł kolejowy w Wielbarku został zbombardowany przez polskie samoloty. Miasto w 1945 roku zostało zniszczone w 60% i utraciło prawa miejskie.
W 1946 miejscowość została włączona do nowo powstałego województwa olsztyńskiego. Z powodu znacznych zniszczeń powstałych w 1945 Wielbark utracił prawa miejskie. Przez krótki czas po zakończeniu wojny funkcjonował tu ważny punkt przeładunkowy repatriantów z Kresów Wschodnich.
Z wnioskiem o rozpoczęcie konsultacji w sprawie odzyskania statusu miasta wystąpiło w 2016 Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Wielbarskiej; podpisało go 166 mieszkańców. Konsultacje zostały przeprowadzone w dniach 20–25 i 29 września 2017 r.
Na ich podstawie postanowiono wystąpić w 2018 roku z wnioskiem o nadanie statusu miasta miejscowości Wielbark. Wniosek został przekazany w marcu do Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie, za pośrednictwem którego trafi do MSWiA. 1 stycznia 2019 status miasta został przywrócony.
Serwis mazury24.eu nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy i opinii. Prosimy o zamieszczanie komentarzy dotyczących danej tematyki dyskusji. Wpisy niezwiązane z tematem, wulgarne, obraźliwe, naruszające prawo będą usuwane.
Artykuł nie ma jeszcze komentarzy, bądź pierwszy!