Słynne mazurskie ciasto na Liście Produktów Tradycyjnych

Jak zaznaczono w opisie tego produktu na stronie ministerstwa, jest to ciasto o stożkowatym kształcie, z charakterystycznymi wypustkami przypominającymi sęki, w którego przekroju widoczne są brązowe paski, co przypomina słoje drzewa.

Zwykle wypiekane są sękacze o wysokości ok. 50 cm, ale rozmiary zależą od ilości składników użytych do przygotowania ciasta; tyle, ile centymetrów wysokości ma mieć, tyle samo trzeba użyć jaj. Sękacza jest w smaku lekko słodki i wilgotny.

Wyjątkowy sękacz z Puszczy Rominckiej

Wydarzeniem promującym sękacze z Puszczy Rominckiej jest Święto Sękacza, które odbywa się w Żytkiejmach.

Jak opowiadają mieszkańcy Żytkiejm: - Żadne wesele nie mogło się odbyć bez sękacza. Na początku uroczystości traktowany jest jako flakon do wiązanki panny młodej. Wiązanki są tak przygotowywane, by pięknie spływać po sękaczu. Sękacz  stoi zawsze przy młodych. A jak jest rodzina zamożniejsza, to nie ma jednego sękacza, tylko trzy, cztery. Sękacze są wyeksponowane na stołach weselnych i tam też są wstawiane kwiaty z prezentów, co goście przynieśli. Na początku wesela sękacze są więc dekoracją, a potem tę dekorację się kroi i spożywa.

W zależności od miejsca wypieku, widoczne są różnice w wyglądzie i smaku tego popularnego ciasta. Główna receptura i technologia pozostała jednak ta sama i kultywowana jest także przez mieszkańców okolicy Puszczy Rominckiej.

Do przygotowania ciasta na sękacz potrzeba tyle jaj, ile centymetrów ma mieć sękacz. Najczęściej sękacz jest półmetrowy więc do ciasta wbija się 50 jaj. Składnikiem, który wyróżnia „Sękacz z Puszczy Rominckiej”, jest dodatek aromatu arakowego. Może być wypiekany wyłącznie na obracającym się wałku powieszonym nad ogniem rozpalonym z drewna liściastego (brzoza, olcha, jesion), dzięki czemu jest bardziej delikatny i soczysty.

Taki sposób wypieku potwierdzają relacje mieszkańców okolic Puszczy Rominckiej: - Do produkcji sękacza potrzebny jest specjalny piec, wałki drewniane oraz duże i wysokie pomieszczenie. To sprawia, że nie każdy w swoim domu mógł upiec to ciasto. Często sąsiadki, członkowie rodzin, spotykali się u osoby, która miała odpowiedni sprzęt i wspólnie przystępowano do pracy. Samo wypiekanie, od dawien dawna, integrowało lokalną społeczność, członków rodziny, było i nadal jest okazją do wspólnego spędzania czasu. Również jego konsumpcja zawsze sprzyjała integracji, gdyż wypiekano go na uroczystości, które gromadziły rodzinę, bliskich i przyjaciół.

„Sękacz z Puszczy Rominckiej” przygotowywany jest w przez mieszkańców miejscowości położonych w sąsiedztwie Puszczy. Jego produkcja jest szczególnie kultywowana przez członków Stowarzyszenia „Żytkiejmska Struga”, którzy od kilkunastu lat w Żytkiejmach organizują  „Święto Sękacza”. Wydarzenie propaguje wiedzę o tradycjach kulinarnych regionu, zwyczajach i obrzędach, dzięki temu „Sękacz z Puszczy Rominckiej” jest coraz bardziej rozpoznawalny, a tradycja jego wypieku jest poznawana przez coraz więcej osób. W ubiegłym roku podczas tego święta został upieczony sękacz–gigant - pięciometrowy sękacz z tysiąca jaj.

Sękacza wypiekano na wesela, gdzie był najważniejszym ciastem. Stawiano go przy parze młodej i umieszczano w nim wiązankę panny młodej.

Prastare, tradycyjne mazurskie ciasto

Sama tradycja wypieku sękacza sięga prastarych czasów. Istnieje dużo legend, opowieści i historii związanych z tym specyficznym ciastem. Jedna z wielu historii głosi, że pieczenie ciast w ogniu wywodzi się od prastarych plemion Bałtów – Jaćwingów, Żmudów, Litwinów i Prusów. Ludy te czcząc swe bóstwa, składały im ofiary z mięsa, miodu i ciast.

Inna, późniejsza legenda mówi, że pierwszy sękacz został podany na dworze w Bereżnikach koło Sejn królowej Bonie, która zachwyciła się tym wyjątkowo smacznym i efektownym ciastem z sękami - odtąd często zdobiło ono królewski stół na Wawelu.

Sękacz popularny do dziś

Obecnie sękacz jest ciastem charakterystycznym dla wschodniej części Polski, które utrwaliło się w lokalnej tradycji kulinarnej. Pojawia się na stołach podczas uroczystości rodzinnych i świąt. Jest ceniony ze względu na walory smakowe, wygląd i trwałość.

Na listę produktów tradycyjnych jest wpisywana żywność stanowiąca element dziedzictwa kulturowego regionu, którą wytwarza się tradycyjnymi metodami, wykorzystywanymi co najmniej od 25 lat. Wnioski o wpis składa się do urzędu marszałkowskiego, który dokonuje oceny produktu i jego zgodności z dziedzictwem kulinarnym regionu. Decyzję o umieszczeniu na liście podejmuje Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Lista jest publikowana na bieżąco, na stronie internetowej resortu.

Obecnie zarejestrowane jest na niej ponad 1,9 tys. produktów, z czego 47 z woj. warmińsko-mazurskiego, które pod tym względem znajduje się na końcu listy regionów. Wśród tradycyjnych produktów z Warmii i Mazur najwięcej jest wyrobów mięsnych, piekarniczych i cukierniczych oraz miodów.